Surrealisme

donderdag 27 maart 2025
SURREALISME
beeldendekunstlezing door Frederike Upmeijer
19.30 uur in de “De Kappen”, Blankenburgerstraat 40-42, Haaksbergen

Het surrealisme is een kunststroming in de moderne kunst ontstaan als literaire stroming in het begin van 1920. Hoewel er een hoogtepunt van het surrealisme is waar te nemen tussen 1925 en 1940, in zowel schilderkunst, beeldhouwkunst, fotografie als in de literatuur, is het surrealisme nog steeds aanwezig en actief.
Het is de Franse schrijver en essayist André Breton, die in 1924 zijn opvattingen omtrent het surrealisme in de kunst, vooral de schilderkunst en de literatuur, te boek stelt in het Manifeste du surréalisme. Hij definieerde het surrealisme alsOver de relatie tussen het surrealisme en de schilderkunst publiceerde hij in 1928 Le surréalisme et la peinture, dat in 1965 met vele nieuwe toevoegingen nogmaals werd uitgegeven.
Teleurgesteld in het rationalisme, dat door de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog te optimistisch was gebleken, en geïnspireerd door de ideeën van Sigmund Freud, stellen surrealisten de door vrije associaties gekenmerkte bewustzijnstoestand van de droom centraal.
Het surrealisme is een van oorsprong literaire stroming, die in 1924 in het manifest van André Breton werd gedefinieerd als: Automatische spontaneïteit in zijn meest pure vorm, waarin men probeert – verbaal, door het geschreven woord, of in welke vorm dan ook – de manier van denken te laten zien, geleid door fantasie, zonder enige gecontroleerde ratio en los van morele waarden.
Meestal uitgevoerd in een hyperrealistische stijl stellen de surrealisten beelden samen in absoluut onverwachte, verrassende, zo niet schokkende combinaties. Het is echter evenzeer mogelijk, zoals het werk van Hans Arp bewijst, dat de werken totaal abstract zijn, of, zoals in het werk van Joan Miró, herkenbaar maar zeker niet realistisch. Surrealisten proberen hun fantasie zo veel mogelijk de vrije loop te laten. Ze schilderen bijvoorbeeld droombeelden. Automatisch tekenen is ook een manier om je fantasie te tonen. In teksten wordt vrij geassocieerd. Het surrealisme is dus geen esthetische school of vastgelegde stijlvorm, maar een geestesstroming, die leidde tot de automatische spontaneïteit. Artistiek is het inherent zowel aan de pure abstractie van Hans Arp en Joan Miró als aan de expressionistische figuratie van Max Ernst of Pierre Alechinsky.

Frederike Upmeijer is kunsthistorica. Zij houdt lezingen en cursussen en begeleidt kunstreizen van o.a. NRC en de Vrije Academie